Bu makalede, Türk Silahlı Kuvvetleri’nde hizmete kısmi süreli devam disiplin cezasının kapsamı ve uygulanma koşulları detaylı bir şekilde incelenmektedir. Cezanın hangi durumlarda verildiği, bu disiplin cezasının yasal dayanakları ve personel üzerindeki etkileri ele alınarak, konu hakkında kapsamlı bir bilgi sunulmaktadır.
Hizmete Kısmi Süreli Devam Disiplin Cezası Nedir?
Türk Silahlı Kuvvetleri Disiplin Kanunu’nda (6413 sayılı Kanun) geçen “hizmete kısmi süreli devam” disiplin cezası, belirli bir süre boyunca personelin normal görev süresine ek olarak çalışmasını gerektiren bir ceza türüdür. Bu ceza, personelin disiplin kurallarına aykırı hareketleri sonucu verilen ve mevcut görevine ek olarak belirli bir süre zarfında mesaiye devam etmesini zorunlu kılan bir yaptırımdır.
Hizmete Kısmi Süreli Devam Disiplin Cezasını Gerektiren Fiil ve Haller
a) Üste Saygısızlık
Hizmette veya hizmete ilişkin hâllerde üste gösterilmesi gereken saygıyı kasıtlı olarak göstermemek veya yetkili olduğu durumlarda üstün yapmış olduğu ikaz, tenkit veya muahezeyi saygı ile kabul edip dinlememektir. Örneğin,
1. Bir askerin, komutanın verdiği bir emri yüksek sesle eleştirip uygunsuz bir dille karşı çıkması.
2. Üstü tarafından yapılan bir uyarıyı alaycı bir şekilde gülerek karşılamak.
3. Üstün verdiği talimatları dinlememek için yüzünü başka yöne çevirmek veya dikkatini başka bir şeyle meşgul etmek.
b) Görev yerini izinsiz terk etmek
Kıtasından veya görev yerinden yirmi dört saati geçmeyecek şekilde kaçmak veya kabul edilebilir bir mazereti olmaksızın mesaiye bir tam mesai günü gelmemektir. Örneğin,
1.Mesai bitmeden, izinsiz bir şekilde görev yerini terk edip, kişisel işlerini halletmek için çarşıya gitmek.
2.Hafta sonu izni olmaksızın, bir askerin kışladan ayrılarak ailesinin yanına gitmesi ve 24 saat içinde geri dönmesi.
3.Kabul edilebilir bir mazereti olmaksızın, bir askerin tüm mesai günü boyunca görev yerine gelmemesi.
c) Temaruz
Bazı isteklerini yerine getirmek, kişisel bir menfaat sağlamak, görev veya sorumluluktan kaçmak gibi amaçlarla hastalığını abartmak veya olmadığı hâlde bir rahatsızlığı varmış gibi göstererek sağlık kuruluşlarına sevkini sağlamak suretiyle günlük mesainin bir kısmına katılmamaktır. Örneğin,
1.Bir askerin, sadece spor yapmamak amacıyla bel ağrısı gibi sahte bir rahatsızlık bildirerek revire sevk edilmesi.
2.Gece nöbetine katılmamak için, bir askerin baş ağrısı şikayetiyle acil servise gitmesi, fakat muayene sonucunda herhangi bir rahatsızlığının bulunmaması.
3.Kişisel bir izin talebinin reddedilmesinden sonra, askerin sahte mide bulantısı belirtileri göstererek yatak istirahati alması.
ç) Uygunsuz davranışlarda bulunmak
Türk Silahlı Kuvvetlerine ve temsil ettiği makam, rütbe veya statünün onur ve vakarına uygun olmayan fiillerde bulunmaktır. Örneğin,
1. Bir askerin, sosyal medyada rütbesine ve TSK’nın onuruna uygun olmayan şekilde kendini aşağılayıcı veya alaycı paylaşımlarda bulunması.
2.Resmi bir törende, üniformasının uygun şekilde giyilmemesi ve bu durumun üstler tarafından fark edilmesi.
3. Askerin, mesai sırasında uygunsuz ve saygısız bir dil kullanarak diğer personele hitap etmesi.
d) Ketum davranmamak:
Görevi ile ilgili gizli olmayan ancak açıklanmaması gereken bir bilgiyi yetkisiz kişilerin öğrenebileceği bir şekilde açıklamaktır. Örneğin,
1. Bir askerin, kendi birliğinde yapılan personel performans değerlendirme sonuçlarını, bu sonuçlarla ilgisi olmayan başka bir personele ya da bir sivil kişiye anlatması.
2. Bir askerin, birliğin özel bir göreve hazırlık için mesai saatlerinde yaptığı değişiklikleri, bu bilgilere ihtiyacı olmayan bir tanıdığa söylemesi.
3. Bir askerin, askeri lojmanlarda meydana gelen ve resmi bir bildirim yapılmamış olan bir kaza veya tartışma olayını, sivil arkadaşlarına anlatması.
Türk Silahlı Kuvvetleri için Hizmete Kısmi Süreli Devam Cezasının Olumsuz Etkileri
Hizmete Kısmi Süreli Devam disiplin cezası TSK bünyesinde bir askerin kariyeri üzerinde önemli sonuçlar doğurabilir. TSK Disiplin Kanunu’nun 30. maddesine göre, kınama dahil olmak üzere tüm disiplin cezaları, ilgili personelin şahsi dosyasına kaydedilir. Bu kayıtlar, terfi, atama ve diğer idari kararlar sırasında göz önünde bulundurulur. Şahsi dosyada yer alan bir hizmete kısmi süreli disiplin cezası, personelin disiplin anlayışı ve askeri standartlara uyumu açısından olumsuz bir izlenim bırakır ve bu durum, terfi süreçlerinde engelleyici bir faktör olabilir.
Ayrıca, tekrarlanan disiplinsizlikler nedeniyle birden fazla Hizmete Kısmi Süreli Devam Disiplin cezası alınması, daha ciddi sonuçların ortaya çıkmasına neden olabilir. 14. maddeye göre, bir asker, aynı suçtan iki yıl içinde tekrar hizmete kısmi süreli devam cezası alırsa veya bir yıl içinde benzer derecede iki farklı ceza alırsa, bir derece daha ağır ceza uygulanabilir. Bu düzenleme, TSK’nın tekrar eden disiplin ihlallerini caydırmak ve disiplini korumak konusundaki ciddiyetini göstermektedir.
Hizmete Kısmi Süreli Devam Cezası, uyarma, kınama gibi disiplin cezalarının birikmesi, daha ciddi sonuçlara yol açabilir. 30. madde, disiplin cezalarının personelin TSK’dan ilişiğinin kesilmesi kararlarında dikkate alınacağını belirtir. Özellikle, bir asker belirli bir süre içinde belirli bir sayıda disiplin cezası puanı toplar veya farklı amirlerden birden fazla ceza alırsa, bu kişi hakkında TSK’dan ayırma cezası uygulanabilir.
Örneğin, bir asker, bir yıl içinde 18 disiplin cezası puanı toplar veya farklı amirlerden 12 kez ceza alırsa, disiplinsizliği alışkanlık haline getirmiş sayılır. Hizmete Kısmi Süreli Disiplin Cezası neticesinde personel 3 ceza puanı alır. Bu durumda, sözleşmeli subay ve astsubaylar hariç, subay ve astsubaylar hakkında ayırma cezası verilebilir. Yüksek Disiplin Kurulu, bu tür durumlarda cezaların usulüne uygun verilmediği veya ceza tayininde objektiflikten uzaklaşıldığı kanaatine varırsa, verilen cezaları tamamen veya kısmen kaldırabilir ya da personelin görev yerinin değiştirilmesine ve durumunun bir yıllık deneme süresi sonunda yeniden incelenmesine karar verebilir.
Hizmete Kısmi Süreli Devam Cezası Kimler Tarafından Verilir?
Kınama disiplin cezası disiplin amirleri tarafından verilebilir. Bu ceza subay, astsubay, uzman erbaş, sözleşmeli erbaş ve sözleşmeli er hakkında verilebilir. Uzman erbaş, sözleşmeli erbaş, astsubay, astçavuş, astsubay çavuş, astsubay kıdemli çavuş, rütbesindeki astsubayların ve asteğmen ve teğmen rütbesindeki subaylar ile uzman erbaş, sözleşmeli erbaşlar bu cezayı veremez.
Hizmete Kısmi Süreli Devam Disiplin Cezasına İtiraz Usulü
Disiplin amirlerince verilen disiplin cezalarına karşı, cezanın tebliğ edilmesinden itibaren iki iş günü içerisinde bir üst disiplin amirine itiraz edilebilir. Bu süre içerisinde itiraz edilmezse uyarma disiplin cezası kesinleşir. Bir üst disiplin amirine yapılan itiraz üç iş günü içerisinde karara bağlanması gerekmektedir.
Hizmete Kısmi Süreli Devam Cezasının Uygula Usulü
Bu ceza, disiplin cezası almış bir personelin, mesai saatleri dışında da belirli sürelerle görevine devam etmesini öngörmektedir.
1. Cezanın Süresi ve Saatleri
Hizmete kısmi süreli devam cezası, personelin mesai sonrasında günde üç saat süreyle, ancak her hâlde saat 24.00’ü geçmeyecek şekilde, hizmete devam etmesini zorunlu kılar. Bu süre, personelin günlük iş yüküne ek olarak gelmektedir ve cezalı personelin mesai sonrasında belirlenen saatlerde görevine devam etmesini gerektirir.
2. Cezanın Uygulanacağı Günler
Bu ceza, yalnızca hafta içi iş günlerinde uygulanır. Tatil günleri, personelin cezasının uygulanmadığı günler olarak kabul edilir. Bu durum, cezanın yalnızca mesai günlerinde geçerli olduğunu ve personelin tatil günlerinde normal dinlenme haklarından faydalanabileceğini göstermektedir.
3. Cezanın Uygulanma Şekli
Hizmete kısmi süreli devam cezası, cezayı alan personelin kadro görevinde veya kadro görevi dışında, statüsüne uygun askeri hizmetlerde bulunmasını gerektirir. Bu, personelin cezalı olduğu sürede görevine uygun bir işte çalıştırılacağını ifade eder. Cezanın uygulanacağı görevler, personelin askeri statüsü ve yetenekleri doğrultusunda belirlenir. Bu noktada, cezayı veren disiplin amiri, personelin görevini ve çalışma koşullarını dikkate alarak bir değerlendirme yapar ve cezayı bu doğrultuda uygular.
4. Cezanın Tebliği
Hizmete kısmi süreli devam cezasının nasıl uygulanacağı, cezayı veren disiplin amiri tarafından belirlenir ve ilgili personele yazılı olarak tebliğ edilir. Bu tebligat, cezanın uygulanma süresi, saatleri ve görev tanımı gibi detayları içerir. Personelin ceza süresince hangi görevlerde bulunacağı, hangi saatler arasında hizmet vereceği ve cezanın ne zaman sona ereceği gibi bilgiler, disiplin amiri tarafından açık bir şekilde personele bildirilir.
5. Cezanın Hizmette Sayılma Durumu
Hizmete kısmi süreli devam cezası, personelin hizmette sayılmasını gerektirir. Bu, cezanın uygulandığı sürede personelin normal görevini yerine getiriyormuş gibi kabul edileceği anlamına gelir. Bu durum, personelin maaş ve diğer özlük haklarında bir kayıp yaşanmaması açısından önemlidir. Personel, ceza süresince normal görevinde olduğu gibi maaş almaya devam eder ve diğer haklarından da faydalanır.
Bir örnekle açıklamak gerekirse; Astsubay Ahmet, TSK Disiplin Kanunu’nun 17. Maddesinde sayılan disiplinsizliklere giren bir davranış sergilemiştir. Bu davranış, disiplin amiri tarafından ciddiyetle ele alınmış ve Ahmet’e “hizmete kısmi süreli devam cezası” verilmesine karar verilmiştir.
Disiplin amiri, Ahmet’in cezasının uygulanma şeklini belirlemiş ve bu detayları kendisine yazılı olarak tebliğ etmiştir. Tebliğde, Ahmet’in mesai bitiminden sonra her gün saat 18.00 ile 21.00 arasında karargâhta nöbetçi subay yardımcısı olarak görev yapacağı belirtilmiştir. Bu görev, Ahmet’in statüsüne uygun bir iş olduğu için cezayı yerine getirirken de askeri sorumluluklarını yerine getirmiş olacaktır.
Ahmet, bu ceza süresi boyunca belirtilen saatlerde karargâha gelerek görevini yerine getirmiştir. Her gün, mesai bittikten sonra nöbetçi subaya yardım etmiş, görev süresince askeri düzeni ve disiplini sağlamaya yönelik çalışmalar yapmıştır. Bu süre zarfında Ahmet, hizmette sayılmaya devam etmiş ve maaşında ya da diğer özlük haklarında herhangi bir kayıp yaşamamıştır.
Aksi bir durumla izah etmek gerekirse, Astsubay Ahmet, amirinin kendisini yanlış anladığını disiplinlik yapmadığını düşünüyorsa cezanın kendisine tebliğ edilmesinden itibaren 2 iş günü içerisinde bir üst disiplin amirine sunulmak üzere karar itiraz etmelidir. Karar bir üst disiplin amirince de yerinde görülürse Astsubay Ahmet, üst disiplin amirine yaptığı itiraz başvurusunun reddinin kendisine tebliğinden itibaren 60 gün içerisinde idare mahkemesinde iptal dava açıp kararı iptali ettirebilir.
Hizmete Kısmi Süreli Devam Cezası Gerektiren Hallerde, Bir Derece Daha Ağır Ceza veya Bir Alt Ceza Verilmesi ve Disiplin Amirinin Takdir Yetkisi
Disiplin Kanunun 14. maddesinin 1. fıkrası, belirli koşullar altında disiplinsizliklere verilen cezanın bir derece ağırlaştırılabileceğini öngörmektedir. Buna göre, bir personel, disiplinsizlik fiilini işlediği tarihten geriye doğru iki yıl içinde aynı disiplinsizlikten dolayı disiplin cezası almışsa veya bir yıl içinde aynı derecede cezayı gerektiren farklı disiplinsizlikler nedeniyle iki defa ceza almışsa, hizmete kısmi süreli devam cezası yerine bir derece daha ağır bir ceza (aylıktan kesme ) cezası verilebilir. Bu ağırlaştırma, disiplinsizliğin tekrarlanmasını önlemeyi ve disiplinin caydırıcılığını artırmayı amaçlar.
Örneğin, bir astsubay, 2022 yılının Ocak ayında, görev yerini izinsiz terk etmek suretiyle “hizmete kısmi süreli devam” cezası almıştır. Aynı personel, 2023 yılının Nisan ayında yine görev yerini izinsiz terk etmiş ve aynı cezayı yeniden almıştır. Ardından, 2024 yılının Şubat ayında, bu kez “üste saygısızlık” fiilini işlemiş ve yine “hizmete kısmi süreli devam” cezası verilmesi gereken bir disiplinsizlikle karşı karşıya kalmıştır.
Ağırlaştırılmış Ceza Uygulaması: Bu personel, son iki yıl içinde aynı disiplinsizlik fiilinden dolayı iki kez ceza aldığı için, 2024 yılındaki disiplinsizlik fiilinde, “hizmete kısmi süreli devam” cezası yerine bir derece daha ağır olan “aylıktan kesme” cezası uygulanır.
Disiplin Amirinin Hizmete Kısmi Süreli Devam Cezası Vermeme Yetkisi
Disiplin Kanunun 14.maddesinin 2. ve 3. fıkraları, disiplin amirlerine, personelin olumlu hizmet geçmişi, sicili, disiplin durumu ve eylemin niteliği gibi faktörleri göz önünde bulundurarak, bir derece daha hafif ceza uygulama yetkisi tanımaktadır. Bu, disiplin amirlerine, disiplinsizlik fiilini objektif bir şekilde değerlendirip, cezayı buna göre hafifletme imkanı sunar.
Disiplin amirleri, örneğin, hizmete kısmi süreli devam cezası gerektiren bir durumda, personelin geçmişteki disiplinli davranışları ve sicilinde yer alan olumlu notları göz önünde bulundurarak, bu cezayı kınama cezasına çevirebilir. Aynı şekilde, disiplin amirleri, uyarma, kınama ve hizmete kısmi süreli devam cezalarını gerektiren disiplinsizliklerde, cezayı tamamen uygulamama takdirine de sahiptir. Bu, özellikle ilk defa disiplinsizlik yapan veya küçük ihlallerde bulunan personel için önemli bir esneklik sağlar.
Hizmete Kısmı Süreli Devam Disiplin Cezasında Zamanaşımı
Disiplinsizliğin disiplin amirleri tarafından öğrenilmesinden itibaren bir ay ve her halde disiplin cezasını gerektiren fiil ve hallerin işlendiği tarihten itibaren iki yıl geçtikten sonra disiplin cezası verilemez. Fiil, inceleme ve araştırma yapmayı gerektirmiş ise, bir ay içerisinde inceleme ve araştırmaya başlanmış olmak ve altı ayı geçmemek kaydıyla, inceleme ve araştırma için geçen süre bir aylık süreye dahil edilmez.
Disiplin Cezasına Karşı İptal Davası Açılması
TSK Disiplin Kanunu’nun 43/1 maddesi gereğince uyarma, kınama, hizmete kısmi süreli devam disiplin cezaları yargı denetimine kapatılmış olsa da bu durum Anayasa Mahkemesi’nin 2022/10 E 2022/72 sayılı kararı ile Anayasaya aykırı olduğu tespit edilmiştir. Karar sonucunda bu disiplin cezalarının personelin görevden ihracına yola açabileceği ve bu nedenle yargı denetimine tabi olması gerektiğine karar verilerek ilgili madde iptali edilmiştir.28 Haziran 2024 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanan 53. maddedeki değişiklikle tekrar bu disiplin cezasına karşı yargı yolu kapatılmıştır. Ancak, bireysel hak ihlallerine karşı yargı yolunun tamamen kapalı tutulmaması gerektiği unutulmamalıdır. Bu nedenle, uyarma, kınama ve hizmete kısmi süreli devam cezalarının hukuka uygunluğu denetlenebilirlik kapsamında ele alınmalı; gerekirse bu cezalara karşı yapılan işlemlerin hukuka aykırılığı hallerinde adil bir yargılama yapılması temin edilmelidir.
Sonuç
Türk Silahlı Kuvvetleri’nde hizmete kısmi süreli devam disiplin cezası, askeri disiplinin sağlanması ve personelin görevine olan bağlılığını artırmak amacıyla uygulanan önemli bir yaptırımdır. Bu ceza, hem disiplinin korunmasına katkı sağlar hem de personelin hatalarını tekrarlamaması için caydırıcı bir etki yaratır. Disiplin cezalarının uygulanması sırasında, personelin geçmiş disiplinsizlik durumu ve hizmet sicili dikkate alınarak ceza verilebilir. Ayrıca, cezaların bir derece ağırlaştırılması veya hafifletilmesi, disiplin amirlerinin takdir yetkisi dahilindedir. Sonuç olarak, disiplinin sağlanması, Türk Silahlı Kuvvetleri’nin etkinliğini ve düzenini koruma açısından kritik bir öneme sahiptir. Bu nedenle, disiplin cezalarının adil ve dengeli bir şekilde uygulanması, hem bireysel hem de kurumsal düzeyde Türk Silahlı Kuvvetleri’nin başarısıını destekleyecektir.