6413 Sayılı Kanun’un 13. Maddesinde öngörülen ayırma cezası aynı kanunun 20. Maddesinde sayılan fiilleri gerçekleştiren personelin Silahlı Kuvvetlerden ilişiğinin kesilmesi veya durumuna göre sözleşmesinin feshedilmesi sonucunu doğurur. Aşağıda ayrıntılı bir şekilde bu disiplin cezası incelenecektir.
Silahlı Kuvvetlerden Ayırma Cezası Nedir?
Silahlı Kuvvetlerden ayırma cezası, personelin Türk Silahlı Kuvvetleri (TSK) ile ilişkisini tamamen sona erdiren en ağır disiplin cezasıdır. Bu ceza, bir personelin görev ve hizmetlerinden tamamen çıkarılmasını ifade eder ve yalnızca belirli şartlar altında uygulanır.
Silahlı Kuvvetlerden Ayırma Cezası Neden Verilir?
Silahlı Kuvvetlerden ayırma cezası, TSK personelinin disiplinli ve ahlaklı bir yapıda olmasını sağlamak amacıyla uygulanır. Bu ceza, personelin mesleki sorumluluklarını ciddi şekilde ihlal etmesi durumunda uygulanır. Türk Silahlı Kuvvetlerinden ayrılma cezası almış bir kişi, seferberlik ve savaş hâlleri haricinde bir daha TSK’da görev yapamaz.
Ayırma Cezasında Cezayı Verme Yetkisi Kimdedir?
Bu ceza, yüksek disiplin kurulları tarafından verilir. Her kuvvet komutanlığında, Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığında teşkil edilen yüksek disiplin kurulları, bu cezayı vermekle yetkilidir. General ve amiraller için bu ceza, Genelkurmay Başkanlığında oluşturulan yüksek disiplin kurulu tarafından verilir. Kararlar, ilgili kuvvet komutanının, Jandarma Genel Komutanının veya Sahil Güvenlik Komutanının onayı ile yürürlüğe girer.
Ayırma Cezasının Veriliş Süreci
Silahlı Kuvvetlerden ayırma cezası, disiplin amirlerinden en az ikisinin teklifiyle yüksek disiplin kurulları tarafından verilebilir. Ancak, yüksek disiplin kurulları eldeki bilgi ve belgeler ışığında re’sen de bu cezayı verebilir. Ayrıca, Genelkurmay Başkanı tarafından başlatılan disiplin soruşturmaları sonucunda da ceza verilebilir. Kararlar, yüksek disiplin kurullarında oy çokluğuyla alınır ve cezaya karar verilmesi için personelin yazılı savunması alınır. Zorunlu haller dışında, savunma alınmadan ceza verilmez.
Ayırma Cezasında Disiplinsizlik Halleri
Türk Silahlı Kuvvetlerinden ayırma cezasını gerektiren bazı önemli disiplinsizlik hallerini inceleyelim. Bu durumlar, TSK’nın düzen ve disiplin anlayışına ciddi zarar veren eylemleri kapsamaktadır. Madde 20’de sayılan disiplinsizlikler şunlardır;
1. Aşırı Borçlanmak ve Borçlarını Ödeyememek
Nafaka, trafik kazası, doğal afet, personelin öngöremeyeceği şekilde ülke genelinde yaşanan olağanüstü ekonomik dalgalanmalar, ani devalüasyonlar, sağlık ve tedavi giderleri ile kefillik ve benzeri zorunluluk hâlleri hariç olmak üzere, aşırı derecede borçlanmaya düşkün olmak ve bu borçlarını ödememeyi alışkanlık hâline getirmektir.
– Bir askerin sürekli kredi kartı borcunu ödememesi ve bu durumun icra takibine yol açması.
– Bankalardan aldığı kredilerin ödenmemesi nedeniyle mahkemeye çıkarılması.
– Aşırı borçlanma nedeniyle disiplin cezalarına maruz kalan bir personelin sürekli olarak maddi sorunlar yaşaması.
2. Ahlaki Zayıflık
Görevine, sosyal ve aile yaşantısına zarar verecek derecede menfaatine, içkiye, kumara düşkün olmak veya Türk Silahlı Kuvvetlerinin itibarını sarsacak şekilde yüz kızartıcı, utanç verici veya toplumun genel ahlak yapısına aykırı fiillerde bulunmaktır.
– Görevli olduğu sırada alkol alıp disiplini bozmak.
– Kumar borçları nedeniyle sürekli maddi sorunlar yaşayıp görevine yeterince odaklanamamak.
– Cezai bir suç işleyerek TSK’nın itibarını zedelemek, örneğin hırsızlık yapmak.
3. Hizmete Engel Davranışlarda Bulunmak
Devletin ve Türk Silahlı Kuvvetlerinin itibarına zarar verecek nitelikte tutum ve davranışlarda veya ağır suç veya disiplinsizlik teşkil eden fiillerde bulunmaktır.
– Bir subayın sosyal medya hesaplarında TSK’yı küçük düşürecek siyasi görüşler paylaşması.
– Kamuoyunda yankı uyandıran bir suça karışarak TSK’nın itibarını zedelemek.
– TSK disiplinini ve iç düzenini bozacak şekilde davranışlar sergileyip, görev sırasında disiplinsiz davranmak.
4.Gizli Bilgileri Açıklamak
Yetkisi olmadığı hâlde, devletin güvenliği ile iç ve dış siyasi yararlarına ilişkin elde ettiği gizli bilgileri yetkisiz kişi ve kuruluşlara vermek, ulaştırmak veya açıklamaktır.
– TSK’nın askerî harekât planlarını yetkisiz kişilere ifşa etmek.
– Devlet sırlarını yabancı ülkelere sızdırmak.
– Devletin güvenliğine dair gizli belgeleri basına sızdırmak.
5. İdeolojik veya Siyasi Amaçlı Faaliyetlere Karışmak
Siyasi partilere girmek, ideolojik veya siyasi faaliyetlere karışmak, ideolojik veya siyasi amaçlarla disiplini bozucu tavır ve davranışlarda bulunmaktır.
– Bir askerin bir siyasi partiye üye olması ve aktif olarak parti faaliyetlerinde bulunması.
– Sosyal medya üzerinden ideolojik propaganda yaparak TSK içinde bölünmelere neden olmak.
– İdeolojik amaçlarla askeri birliği kışkırtıcı faaliyetlerde bulunmak.
6. Uzun Süreli Firar Etmek
Geçerli bir mazereti olmaksızın kesintisiz olarak bir yıldan fazla süre ile izin süresini geçirmek veya firar hâlinde bulunmaktır.
– Bir askerin bir yıldan fazla süre izinsiz firarda olması.
– Birliğine dönmeden uzun süre yurtdışında kalmak.
– Sürekli olarak izinsiz şekilde görev yerinden uzaklaşmak.
7.Disiplinsizliği Alışkanlık Hâline Getirmek
Disiplini bozucu tavır ve davranışlarda bulunmayı alışkanlık hâline getirmek veya aldığı disiplin cezalarına rağmen ıslah olmamaktır.
– Aldığı birçok disiplin cezasına rağmen görevinde düzensiz davranışlar sergilemeye devam etmek.
– Amirlerinin uyarılarına rağmen disiplinsiz davranışlar sergilemek.
– Sürekli olarak amirlerine karşı gelmek veya emirleri yerine getirmemek.
8. İffetsiz Bir Kimse ile Evlenmek veya Böyle Bir Kimse ile Yaşamak
İffetsizliği anlaşılmış olan bir kimse ile bilerek evlenen veya evlilik bağını devam ettirmekte veya böyle bir kimseyi yanında bulundurmakta veya karı koca gibi herhangi bir kimse ile nikâhsız olarak devamlı surette yaşamakta ısrar etmektir.
– Genel ahlaka aykırı bir yaşam sürdüğü bilinen bir kişiyle evlenmek.
– İffetsiz bir kişiyle resmî nikah olmadan aynı evde yaşamak.
– Evliliğin sona erdirilmesi yönünde uyarı almasına rağmen iffetsizliği kesinleşmiş bir kişiyle evliliğini devam ettirmek.
9. Gayri Tabii Mukarenette Bulunmak
Bir kimseyle gayri tabii mukarenette bulunmak yahut bu fiili kendisine rızasıyla yaptırmaktır.
– Gayri tabii cinsel ilişkiye zorlamak.
– Rızasıyla gayri tabii cinsel ilişkiye giren TSK personelinin bu durumunun açığa çıkması.
– Başka bir kişiyi zorlayarak gayri tabii ilişkilerde bulunmak.
Ayırma Cezasının Sonuçları
Silahlı Kuvvetlerden ayırma cezası, personelin TSK’dan tamamen çıkarılması anlamına gelir. Bu ceza alındığında, personelin sözleşmesi feshedilir ve bir daha TSK’da görev alamaz. Yedek subaylar için bu ceza, kalan askerlik süresinin er rütbesiyle tamamlanmasını gerektirir. Ayrıca, bu cezanın verilmesi hâlinde personelin itibar kaybı yaşaması muhtemeldir ve sivil hayata geçiş sürecinde ciddi zorluklarla karşılaşabilir.
Ayırma Cezasında Savunma Hakkı
Savunma hakkı, Silahlı Kuvvetlerden ayırma cezası sürecinde büyük önem taşır. Yüksek disiplin kurulları, personelin yazılı savunmasını almadan ceza veremez. Ancak firar, izinsiz uzun süreli izin kullanma gibi durumlarda bu hak geçerli olmayabilir. Ayrıca, disiplin amirlerinin teklifiyle başlatılan süreçlerde, personel sözlü olarak da savunma yapma hakkına sahiptir.
Ayırma Cezasında Zamanaşımı Süresi
Disiplin amirinin ayırma cezasını gerektiren hallerinden birinin öğrenmesinden itibaren 1 yıl içerisinde tahkikata başlayarak silahlı kuvvetlerden ayırma cezası verilmelidir. Her halde ayırma cezasını gerektirir eylemin geçekleştiği tarihten itibaren 5 yıldır.
Ayırma Cezasında Dava Süre Aşımı
Silahlı kuvvetlerden ayırma cezasına karşı yargı yoluna gidebilmek için, yüksek disiplin kurulu kararının ilgiliye tebliğinden itibaren 60 gün içerisine idare mahkemesinde iptal davası açılması gerekmektedir.
Ayırma Cezasının Fiili Sonuçları
Türk Silahlı Kuvvetleri Personel Kanunu’nun 112’nci maddesinde
‘‘ Muvazzaf subay ve astsubaylar subay ve astsubay nasbedildikleri tarihten itibaren fiilen onbeş yıl hizmet etmedikçe istifa edemezler.’’
Denilmek suretiyle hakkında silahlı kuvvetlerden ayırma cezası verilen personel, yükümlülük süresiyle sınırlı olarak, MSB ve TSK nam ve hesabına verilen eğitim, sertifika, kurslar, seminerler neticesinde aldıkları diploma, sertifikaları kullanamayacaktır. Örneğin, nasıp tarihinden 8 sene sonra hakkında ayırma cezası verilen personelin kalan yükümlülük süresi 7 yıldır. Bu süre içerisinde aldığı içerisinde eğitimlerinden aldığı belgeleri kullanamayacaktır. Bu süre sözleşmeli personel açısından sözleşmesinin kalan süresi boyunca işleyecektir. Örneğin sözleşme süresinin bitmesine 1 sene kalan personel hakkında ayırma cezası verilirse, personel 1 sene boyunca eğitimlerde aldığı sertifikaları kullanarak iş yapayacaktır.