İş Kanunu’nun 63. Maddesi uyarınca haftalık 45 saati aşan çalışmalar fazla çalışma olarak nitelendirilmektedir. Haftalık 45 saati aşan her bir saat çalışmanın karşılığında işçinin normal saatlik ücretinin 1,5 katı kadar ücret ödemesi yapılması ya da işçiye 1 saat 30 dakika serbest zaman kullandırılması gerekmektedir. Fazla çalışmanın niteliğine ilişkin daha detaylı bilgi alabilmek adına “Fazla Mesai Alacağı” başlıklı yazımızı inceleyebilirsiniz.
Fazla Mesai (Çalışma) Yaptırılamayacak İşçiler
İş Kanununa İlişkin Fazla Çalışma ve Fazla Sürelerle Çalışma Yönetmeliğinin 8. maddesine göre;
- 18 yaşını doldurmamış işçiler
- Onayları olsa bile sağlık nedeniyle fazla çalışma yapamayacak işçiler,
- Gebe, yeni doğum yapmış ve çocuk emziren işçiler,
- Kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalıştırılan işçiler,
- Yer altında maden işlerinde çalışan işçilere fazla mesai yaptırılamaz.
Fazla Çalışmada Azami Süre
İş Kanununa İlişkin Fazla Çalışma Ve Fazla Sürelerle Çalışma Yönetmeliği’nin 8.maddesinde yazılı işçiler haricindeki işçiler bakımından İş Kanunu’nun 41. Maddesi ile Fazla Çalışma Yönetmeliği’nin 5. Maddesinde fazla çalışmaya ilişkin azami süre belirlenmiş olup işçiye yıllık 270 saati aşan fazla çalışma yaptırılamayacaktır.
Fazla Çalışmaya İlişkin İşçinin Yazılı Onayı
Kanun’a göre işçinin fazla saatlerle çalışma yapabilmesi için işverenin işçiden fazla mesaiye ilişkin yazılı onay alması gerekmektedir. Fazla mesai onayı, olağanüstü hallerde ve zorunluluk hallerinde aranmamaktadır. İşçinin onayı olmaksızın işveren tarafından işçiye fazla mesai yaptırılmak istendiğinde ve işçinin böylesi bir durumda fazla mesai yapmak istemediği hallerde işçinin işten çıkarılması haksız fesih niteliğinde olacaktır.
Fazla mesaiye ilişkin onayın yazılı olması gerekmekle birlikte iş sözleşmesinde fazla mesaiye ilişkin bir hüküm olması da tek başına yeterli değildir. İşçiye bu hususta ayrı bir onay belgesi imzalatılması gerekecektir. 25.08.2017 tarihinde yönetmelikte yapılan değişiklikle birlikte fazla mesai onay formunun her yıl alınması yönündeki zorunluluk kaldırılmış olup işin başlangıcında işçiden alınan fazla mesai onayının tüm çalışma döneminde geçerli olacağı kabul edilmiştir.
Fazla çalışma onay formu, fazla çalışma muvafakatnamesi gibi isimlere sahip olan bu yazılı onay belgesinin imzalanması halinde işçi, işverenin belirlediği koşullarda fazla mesai yapmayı kabul etmiş sayılacaktır. Ancak her halde işçinin yazılı onayı olsa dahi yıllık 270 saati aşkın fazla mesai yaptırılamaması gerekecektir.
Uygulamada zaman zaman fazla mesai ödemelerinin işçinin aylık ücretine dahil olacağı yönünde anlaşmalar yapıldığı görülmektedir. Bu halde de yine yıllık 270 saati aşan fazla mesailerin karşılığının ayrıca ödenmesi gerekmektedir.
Fazla Çalışmaya Muvafakat Eden İşçi, Verdiği Onayı Geri Alabilir Mi?
İşçinin fazla mesai yapmak istememesi halinde, fazla mesai onay formunu imzalamama hakkı bulunmaktadır. Fazla mesai onay formunun imzalanmaması işverene haklı fesih imkanı tanımamaktadır.
İşçinin başlangıçta fazla mesai onay formu imzalaması halinde, ilerleyen zamanlarda bu onayından cayma hakkı bulunmaktadır. Ancak yazılı onay vermiş olan işçinin, verdiği onayı yazılı bildirimde bulunmak koşuluyla geri alabilir. Bu husus Yönetmelik’te yapılan 25.08.2017 tarihli değişiklikle hüküm altına alınmıştır.
Fazla mesai yapmak istemeyen işçinin, bu istediğini 30 gün öncesinden yazılı olarak işverene iletmesi gerekmektedir. Fazla mesai yapmak istemediğini işverene bildirdikten 30 gün sonra işçi fazla mesai yapmaya zorlanamaz.